Publikacje dotyczące języka dyplomacji, odczyty artykułów min. podczas konferencji koncentrujących się na problemie polsko-wschodniosłowiańskich kontaktów językowych ze szczególnym uwzględnieniem recepcji transferu kultur. Publikacja – pt. „Zarys specyfiki zapożyczeń we współczesnym rosyjskim i polskim języku prawnym // Acta Polono–Ruthenica. – T. 11 (2006), s. 373-378.
Dyplomacja polska. Serafina Ogończyk-Mąkowska
Rozwój dyplomacji jest niezrozerwalnie połączony z rozwojem państwowości. W stosunkach z obcymi dworami władcy polscy posługiwali się instytucją poselstwa od zarania państwa polskiego. W najwcześniejszym okresie, w Polsce Piastów, polska dyplomacja znajdowała się, podobnie jak i wiele innych europejskich państw, pod olbrzymim wpływem Watykanu i hierarchii kościelnej. Mieszko I zapoczątkował tradycję, kontynuowaną przez następców, powierzania pełnienia funkcji poselskich osobom stanu duchownego. Oprócz duchowieństwa dyplomacją przy polskich dworach zajmowali się także obcy posłowie, w szczególności pochodzenia włoskiego, np. włoski opat Tunig – wysyłany w misjach dyplomatycznych przez Bolesława Chrobrego, Jakub Paravesin z Mediolanu wysyłany przez Władysława Jagiełło czy Kallimach, wysyłany przez Kazimierza Jagiellończyka. Ostani z posłów, właściwe nazwisko Filippo Buonaccorsi, wniósł wkład w udoskonalanie organiazacji i techniki działania polskiej służby dyplomatycznej, przenosząc doświadczenia włoskie, zwłaszcza z zakresu posługiwania się szyfrem i sporządzania instrukcji. Miejscem przygotowania dokumentów, projektów traktatów, pełnomocnictw i instrukcji królewskich dla wysyłanych posłów była kancelaria królewska. Głównym kierunkiem poselstw, za czasów Jagiellonów, był Rzym, Zakon Krzyżacki, Węgry, Czechy i Dania. Za czasów ostatniego z Jagiellonów, Zygmunta Starego, nastąpił szczególny rozkwit działalności polskiej dyplomacji. Za czasów panowania tego władcy, jak podają podręczniki historii, odprawionych zostało 237 poselstw, w których brało udział około 300 dyplomatów, w tym tak wybitni jak Jan Dantyszek i Erazm Ciołek.[1] Na uwagę zasługuje fakt, iż dyplomaci nie reprezentowali wyłącznie interesów państw, których byli obywatelami. Wspomnieni włoscy dyplomaci reprezentowali interesy włoskich państewek w Polsce lub wysyłani byli za granice w misjach powierzonych przez polski dwór, natomiast polscy dyplomaci wchodzili w skład obcych poselstw. W ramach przykładu można przytoczyć Rafała Leszczyńskiego, który przebywał na dworze polskim w charakterze posła cesarza Fryderyka III, zaś Hieronim Łaski, wojewoda sieradzki, przebywał w służbie króla Węgier. Tendencja wysyłania w charakterze posłów duchowieństwa nie dotyczyła poselstw do krajów wschodnich, w szczególności do Moskwy i Turcji, później również, z powodu zakazu Sejmu, do Stolicy Apostolskiej – Rzymu. Do czasu wprowadzenia systemu elekcyjnego, królowie sami kierowali służbą dyplomatyczną. Od 1573 roku król bez zgody Sejmu i Senatu nie mógł już w imieniu Rzeczpospolitej wysłać poselstwa z granicę. Prawo wysyłania, tzw. posłów wielkich , będących odpowiednikami ambasadorów, zostało zastrzeżone wyłącznie dla Sejmu. Ograniczenie czynnego prawa legacji króla zostało jeszcze bardziej posunięte za czasów Stanisława Augusta, który mógł wysyłać posłów mniejszych i rezydentów jedynie z upoważnienia Rady Sejmu. W okresie bezkrólewia w Polsce prawo legacji w zakresie przysługujacym królowi, przysługiwało prymasowi noszącemu tytuł interrexa. Marszałek i podkomorzy odpowiedzialni byli za sprawy protokolarne, a tzw. pieczętarze zajmowali się kwestiami merytorycznymi, takimi jak korespondencja dyplomatyczna, przygotowania delegacji, itp. Za realizację stosunków z zagranicą odpowiedzialny był kanclerz wielki i podkanclerze, w których dyspozycji pozostawały specjalne kancelarie. W kancelariach zatrudnieni byli urzędnicy merytoryczni zwani sekretarzami, oraz pracownicy biurowi, tacy jak tłumacze, pisarze, itp. Nadzór nad pracą kancelarii sprawował, tzw. regens. Sekretarze mianowani przez króla wysyłani byli także za granice w misjach specjalnych. Opisane powyżej kancelarie istniały do XVII wieku. Oprócz bardzo ważnej roli jaką odgrywały w realizacji stosunków międzynarodowych, stanowiły również swoistego rodzaju ośrodki kształtowania kadr dla polskiej służby dyplomatycznej. Profil szkoleniowy posiadały również pierwsze podręczniki polskich autorów, mające charakter kodeksów postępowania dyplomaty oraz jego ochrony prawnej, np. Jakuba Przyłuskiego (Leges seu statua ac privilegia Regni Poloniae, 1553), Krzysztofa Warszewickiego (De lagato et legationem liber, 1595).[2]
Pierwsze stałe misje dyplomatyczne zaczęto tworzyć za czasów króla Stanisława Augusta. Pierwsze placówki dyplomatyczne zostały otwarte w drugiej połowie XVIII wieku w Petersburgu, Wiedniu, Berlinie, Londynie, Rzymie i Stambule, później zaś w Paryzu, Sztokholmie, Londynie , Kopenhadze i Madrycie. Formy organizacyjne dyplomacji polskiej do końca XVIII wieku odbiegały od wzorca ukształtowanego w innych krajach Europy. Niechęć Polski do ustanawiania stałych posłów, jak i do wysyłania własnych motywowana była wprowadzeniem monarchii obieralnej i obawami co do roli, jaką podczas elekcji mogliby odgrywać posłowie stałych misji dyplomatycznych obcych państw. Wyrazem wskazanych niepokojów była uchwała Sejmu z 1683 roku zakazująca stałego pobytu obcym dyplomatom w Polsce. Konieczność posiadania stałych poselstw zauważana była i wskazywana przez znamienitych mężów stanu, takich jak Hugo Kołłątaj. Pierwsze polskie ministerstwo spraw zagranicznych zostało powołane przez Stanisława Augusta w 1764 roku. Brak należycie rozwiniętej służby dyplomatycznej, jak wskazują historycy, przyczyniło się w istotny sposób do rozbiorów. Działalność dyplomacji polskiej na dworach przyszłych zaborców była nieznaczna. W okresie porozbiorowym emigracyjne ugrupowania polityczne, skupione głównie wokół hotelu Lambert w Paryżu i osoby Adama Czartoryskiego, prowadziły działania o charakterze dyplomatycznym. Wraz z odzyskaniem niepodległości w 1918 roku i budowy suwerennego państwa przystąpiono do budowy służby dyplomatycznej wzorowanej przede wszystkim na Francji i Austrii. Okres II wojny światowej i okupacji niemieckiej charakteryzuje sie wzmożoną działalnością dyplomacji na obczyźnie, w szczególności we Francji i Anglii. Działalność emigracyjnej dyplomacji formalnie ustała 5lipca 1945 roku w momencie uznania przez wielkie mocarstwa Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej. Dyplomacja ta, mimo, iż prowadzona poza granicami państwa przyczyniła się w istotny sposób do zachowania ciągłości państwowości Polski i reprezentowania jej interesów na forum międzynarodowym. W latach 1944-1989 polska dyplomacja funkcjonowała w warunkach ograniczonej suwerenności. Zlikwidowano Szkołę Główną Służby Zagranicznej. Przeważająca część dyplomatów polskich kształcona była przez ośrodki moskiewskie. Radykalną zmianę przyniosły zmiany ustrojowe w 1989 roku, wejście Polski do struktur euroatlantyckich i wreszcie przystąpienie Polski w 2004 roku do Unii Europejskiej. W chwili obecnej Polska prowadzi stosunki dyplomatyczne z 182 państwami świata. Szefem polskiej dyplomacji jest Radosław Sikorski.
